“Και μαζί με το συναίσθημα έχουμε χάσει και την απαλότητα μας. Και μαζί με την απαλότητα μας έχουμε χάσει και τη μνήμη μας”
Κρατώντας στα χέρια σου τη συλλογή διηγημάτων της Αθηνάς Μαλαπάνη, αναρωτιέσαι τι ακριβώς μπορεί να αντιπροσωπεύει ο τίτλος «Κόκκινο». Ανήκω στους αναγνώστες που δίνουν πάντα ιδιαίτερη βαρύτητα τόσο στο εξώφυλλο όσο και στον τίτλο του βιβλίου.
Ολοκληρώνοντας τη συλλογή διηγημάτων Κόκκινο, είμαι σε θέση να μοιραστώ πλέον μαζί σου ποια αίσθηση μού άφησε αρχικά ο τίτλος του βιβλίου. Ένας τίτλος που, πιστεύω, έχει διπλό ρόλο: το κόκκινο είναι αντιπροσωπευτικό και προσδιορίζει το χρώμα που ματώνει αλλά και φωτίζει ταυτόχρονα.
Με αυτές τις δύο διαπιστώσεις και έχοντας διαβάσει όλα τα διηγήματα πολύ προσεκτικά, μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι το Κόκκινο είναι ένας συμβολικός τίτλος που αποτυπώνει τα συναισθηματικά, εναλλασσόμενα μοτίβα που διακρίνουμε μέσα στις ιστορίες.
Οι ιστορίες της συλλογής σε παρασύρουν κάθε φορά σε διαφορετικές σκηνές και σε τοποθετούν σε έναν βαθύ προβληματισμό. Έχουν ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα και καταπιάνονται με αρκετά βαθυστόχαστες έννοιες αλλά και κοινωνικά φαινόμενα.
Άνθρωποι της διπλανής πόρτας παρουσιάζουν με τον δικό τους τρόπο την καθημερινότητά τους, τις σκέψεις, τους προβληματισμούς, τις αδυναμίες τους. Ξεδιπλώνουν τις προσωπικότητές τους, ενορχηστρώνοντας τα δικά τους συναισθηματικά μοτίβα.
Στα διηγήματα θα συναντήσετε μερικές στιγμές φωτεινές αλλά και αρκετές εκρηκτικά σκοτεινές. Υπάρχουν μονόλογοι, εσωτερικοί διάλογοι και έντονα αφηγηματικό ύφος.
Η συγγραφέας Αθηνά Μαλαπάνη έχει κάνει εξαιρετική δουλειά στο ψυχολογικό υπόβαθρο των ηρώων της. Τους τοποθετεί σε ρεαλιστικές σκηνές και δείχνει βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής. Με μαεστρία φωτίζει συγγραφικά τις σκοτεινές πλευρές τους και ισορροπεί απόλυτα τη συνύπαρξη μεταξύ μοναξιάς και εσωτερικών παθών.
Το σπουδαίο επίτευγμα της συγγραφέως θεωρώ πως είναι ότι αρκετά από τα διηγήματα μπορούσα να τα φανταστώ και ως μυθιστορήματα:
- Η δυστυχία της υλικής ευδαιμονίας
Ένα διήγημα με έντονη αναφορά στη μελαγχολία. Με κεντρική δομή την έννοια της μητρότητας και την ουσιαστική υπενθύμιση ότι η αγάπη γιατρεύει τα πάντα.
- Η μπαλάντα ενός τυχοδιώκτη
Μια ιστορία εμπνευσμένη από τον Λόρδο Μπάιρον, με αναφορές σε μια άλλη εποχή. Φέρει το στίγμα του πολέμου και ενός ανεκπλήρωτου έρωτα.
- Φύλακας Άγγελος
Ένα ακόμη διήγημα που σκεφτόμουν πως θα μπορούσε να εξελιχθεί σε εξαιρετικό μυθιστόρημα. Με κεντρική ηρωίδα την Αναστασία, μια φιλόλογο με μεταπτυχιακές σπουδές στη Βυζαντινή Αρχαιολογία. Ένα διήγημα με έντονη δόση μυστηρίου και εξαιρετικά ατμοσφαιρικό.
- Επτά Σταγόνες
Συμβολική αναφορά στον τίτλο, που παραπέμπει στις επτά ημέρες της εβδομάδας. Ένα απολαυστικό διήγημα με φόντο τα ελληνικά νησιά, κεντημένο με στοιχεία της ελληνικής μυθολογίας. Ποιος θα αντέξει πρώτος να περάσει τη γραμμή της μιζέριας;
- Η Καρδιά
Στο διήγημα αυτό, ο πολλά υποσχόμενος δικηγόρος Γιάννης αποκαλεί την Ανδρομάχη «καρδιά μου». Ένας μοναχικός δολοφόνος. Ένα διήγημα με πολλές σκοτεινές πτυχές και έντονο κοινωνικό στοιχείο: τη μοναξιά, τη βία, αλλά και την απώλεια.
- Το Ταξίδι των Αναμνήσεων
Σε αυτό το διήγημα, η δημιουργός έχει ενσωματώσει όλη τη μελαγχολία και τα έντονα συναισθήματα που προκαλεί η προσφυγιά. Με αναφορές στη Σμύρνη και στη Μικρά Ασία, σε παρασύρει σε ένα ταξίδι αναμνήσεων. Εδώ συναντάμε έντονα το παραδοσιακό στοιχείο, πραγματοποιούμε μια ιστορική αναδρομή και απολαμβάνουμε τις ατμοσφαιρικές περιγραφές περισσότερο από κάθε άλλο στοιχείο.
Αυτά είναι μερικά από τα διηγήματα της πλούσιας συλλογής της Αθηνάς Μαλαπάνη.
Ποικιλομορφία θεμάτων, έντονα συναισθήματα, όλα γραμμένα με μοναδικό τρόπο. Σύντομες, αλλά δυνατές και ουσιαστικές ιστορίες, με αριστοτεχνική δομή. Φέρνουν στο φως υπαρξιακά ζητήματα, ιστορικά γεγονότα, κοινωνικά φαινόμενα, οικογενειακούς δεσμούς και αξίες.
Η μοναξιά, η αυταπάρνηση, η αδυναμία, η κατάθλιψη, η εγκατάλειψη, αλλά και η αποδοχή, η ανάμνηση, η εσωτερική δύναμη και η αγάπη συνθέτουν έναν υπόγειο δρόμο εσωτερικής αναζήτησης που σε προσκαλεί να τον διαβείς.
Η γραφή της Αθηνάς Μαλαπάνη είναι απέριττη, αλλά εξαιρετικά προσεγμένη. Δεν επιδιώκει να εντυπωσιάσει με λεκτικούς ακροβατισμούς· το αντίθετο: είναι γήινη, προσιτή και κατανοητή, με λέξεις που αναδεικνύουν τον δυναμισμό τους στο προσκήνιο. Κάθε λέξη έχει λόγο ύπαρξης, κι αυτό είναι το αριστοτεχνικό της στοιχείο.
Οι χαρακτήρες της ξεδιπλώνονται μέσα από δομημένη συγγραφική τεχνική που αποκαλύπτει παρά περιγράφει. Δεν υπάρχουν απλοί χαρακτηρισμοί ή επιφανειακές αναφορές. Η προσέγγιση είναι σε βάθος, ανθρώπινη και ουσιαστική.
Ο θεματικός άξονας σε όλα τα διηγήματα είναι το «Κόκκινο». Ο συμβολικός χαρακτήρας του τίτλου αποτυπώνεται – τουλάχιστον για εμένα αναγνωστικά – ως μια ανοιχτή πληγή που αιμορραγεί σε κάθε ήρωα. Είναι μια εσωτερική φωτιά που σιγοκαίει. Είναι επιθυμία, μνήμη, εσωτερικό κάλεσμα αλλά, κυρίως, αβεβαιότητα.
Αυτή η συλλογή διηγημάτων αξίζει να διαβαστεί για την εντυπωσιακή αισθητική των εικόνων που γεννιούνται σε κάθε ιστορία. Γιατί, πάνω απ’ όλα, αυτή η ανάγνωση θα σου υπενθυμίσει πως τα πιο μικρά συναισθήματα είναι συχνά τα πιο ουσιαστικά και έχουν πάντα λόγο ύπαρξης.
